Kindvriendelijk systeem van scheiden

Ik noem hem Bas. In het echt heet Bas van 7 jaar oud uiteraard anders, dit in verband met zijn privacy.

Bas zijn ouders zijn nooit getrouwd geweest. De zwangerschap was een verrassing. Toch was Bas gewenst door zijn ouders. Ieder voor zich. Maar het lukte hen niet elkaar in te sluiten als partners en zo verloren zij, door oplopende conflicten, steeds meer de verbinding met elkaar als ouders. Discussies op ex-partner niveau werden doorgetrokken naar het ouderschap en kwamen op kind niveau terecht. Bas ging ander gedrag vertonen. Ouders zochten vanwege hun conflictsituatie ieder contact met een advocaat.

Dit was mede de aanleiding dat ondersteuning werd gezocht voor Bas bij mij als Kindbehartiger.

Beide advocaten wezen hun cliënten op de rol van de Kindbehartiger, waarmee zij instemden nadat advocaten onderling overleg hadden gepleegd namens hun cliënten.

Rechtpositie minderjarigen

Omdat Bas 7 jaar oud is, is het niet standaard dat zijn stem wordt meegenomen richting of in een juridische procedure. In beginsel geldt in Nederland dat minderjarigen vanaf de leeftijd van 12 jaar, soms jonger indien de rijpheid dit toelaat, hun mening mogen geven in zaken die hen aangaan en dat zij worden uitgenodigd voor een kindgesprek bij de rechter. Een kind mag langskomen of bijvoorbeeld een brief schrijven. In de rechtbank van Amsterdam wordt hiervoor sinds kort de leeftijd van 8 jaar aangehouden.

Na veel te hebben gesproken met kinderen van diverse leeftijden en als jurist zijnde, valt het mij allereerst op dat ieder kind het enorm spannend vindt om naar de rechter te gaan. Voor volwassenen is dit al spannend, laat staan voor kinderen.
Kinderen gaan er vaak ofwel vanuit dat de rechter hen in de rechtbank verwacht, dat zij een brief moeten sturen over de scheiding van hun ouders of dat zij vanaf hun 12^e jaar mogen meebeslissen. Wat zouden wij kinderen aandoen wanneer wij ze laten denken dat zij het zijn die een verantwoordelijkheid dragen voor complexe vraagstukken en vooral dat zij de keuze hierover mogen maken? Iets wat de meeste kinderen aangeven niet te willen, kiezen tussen hun ouders. Maar wel, dat wat zij zeggen serieus genomen wordt en ook gehoord wordt.

Weten kinderen verder wat hun uitingen in de juridische procedure zouden kunnen doen? Wat de gevolgen zouden zijn voor hen als kind en hun toekomst? Wat erkenning, gezag en een omgangsregeling betekenen? Krijgen zij dit teruggekoppeld en behoren zij hier eigenlijk wel mee bezig te zijn?
Ik maak schrijnende gevallen mee, waarin een zware taak op de schouders van kinderen komt te liggen met alle gevolgen van dien voor hun verdere ontwikkeling.

De vraag is hierbij wat het betrekken van kinderen in een juridische procedure, zo ook het praten met een rechter, doet met kinderen en hun pure kindzijn.

Kindvriendelijk rechtssysteem

Dat het gewenst is dat hun stem wordt meegenomen, staat buiten kijf. Kinderen hebben een informele rechtsingang zoals dat ook wel heet. Vanuit het VN Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) alsmede artikel 809 Burgerlijke Rechtsvordering mogen zij dus hun mening geven over de scheidingssituatie van hun ouders. Kinderen verdienen echter ook bescherming om niet te worden betrokken in die zaken die op volwassen niveau spelen. Wat betekent dit nu eigenlijk? Is het juridisch speelveld vanuit de beschermingsgedachte een speelveld waarin kinderen zich zouden moeten begeven?

De positie van kinderen een plek geven kan op een veel kindvriendelijkere manier ingevuld worden. Zonder dat er een leeftijdgrens geldt. Tools hebben we hiervoor inmiddels reeds voor handen in Nederland. Zoals via de rol van de Kindbehartiger buiten juridische procedures om of aan de voorkant van een juridische procedure. Een fase verder, binnen de juridische procedure zelf, is hiervoor de bijzondere curator in Jeugdzaken.

Eigen belangenbehartiger kind

Ieder kind in een scheidingssituatie zou in diverse stadia een eigen belangenbehartiger en vertrouwenspersoon moeten worden geboden. Iemand die naast het kind staat. Dit stelt ook artikel 12 IVRK. Bij voorkeur al aan de voorkant van een juridische procedure zodat er niet over de hoofden van kinderen heen wordt besloten. Een professional die zowel kijkt naar wat het belang van het desbetreffende kind nu concreet inhoudt, alsmede hun vragen beantwoordt. Die hun stem vertaalt naar ouders en overige betrokkenen. Die kinderen buiten het juridisch speelveld houdt, maar er wel toe bijdraagt dat hun stem wordt meegenomen. Die kinderen ook uitleg geeft en aanspreekt op hun eigen rol als kind ten opzichte van hun ouders. Een professional die ondersteuning biedt, maar niet direct in de vorm van therapie, behandeling of een gedwongen kader wanneer dit niet nodig is.

Een kindvriendelijker rechtssysteem is niet een systeem waarin we meer kinderen, ook op jongere leeftijd, gaan betrekken in volwassen zaken, maar wel een systeem waarbij op passende wijze wordt gezorgd dat de positie van kinderen een plek krijgt en dat de beschermingsgedachte wordt ingevuld. Kinderen verdienen een luisterend oor en dat er naar hun wijsheid wordt geluisterd. Hun wijsheid zou echter niet omgebogen moeten worden naar het dragen van een verantwoordelijkheid. Daar moeten wij met elkaar als volwassenen voor waken!

Door de ogen van een kind

Bas zei het mooi en treffend;

“Ik ben niet gek, ik ben verdrietig en boos omdat mijn ouders ruzie maken als kleine kinderen. Wanneer ik met m’n vriend Kay ruzie maak, is dat na een uur over. Mijn ouders zouden dat ook eens moeten doen en moeten snappen dat ze net als kleine kinderen doen en dat ze groot moeten worden. Dat zou pas helpen.”

Bas zijn stem is aan de voorkant van de juridische procedure meegenomen zonder dat hij een voet in de rechtbank heeft hoeven zetten. Dit dankzij een verslag wat met Bas op kindvriendelijke wijze is doorgesproken. De rechter heeft zijn ouders toegesproken dat zij zich moesten schamen en dat hun zoon het helder ziet. Er zijn voor de ouders enkele knopen doorgehakt in de rechtbank. En zij hebben steun via systeemtherapie voor hun eigen aandeel in het scheidingsproces. 

Bas kan inmiddels vanuit meer rust in contact zijn met zijn beide ouders. Ik zie hem als Kindbehartiger nog om de zoveel tijd met toestemming van zijn ouders om een vinger aan de pols te houden en een stukje nazorg te kunnen leveren. 

Auteur – Marieke Lips – KidsInbetween – Kindbehartiger / Jurist / bijzondere curator in Jeugdzaken / Auteur boek Bekrast / Ontwikkelaar gesprekskaarten Recht uit mijn HART