“Jij wil alleen maar de leuke papa zijn en laat mij alle vuile klusjes opknappen!”, verwijt een stiefmoeder haar partner.
Dit artikel gaat over de pleaser, een kant in ieder van ons dat de ander wil behagen en naar de mond praat, confrontaties uit de weg gaat en conflicten vermijdt, zich aanpast en met de glimlach ‘ja’ knikt, terwijl het eigenlijk ‘nee’ is.
Door het verschijnen van een pleaser in een samengesteld gezin kan er heel wat wrevel ontstaan. Ik help je in dit artikel graag te begrijpen wat er gebeurt en hoe je er iets aan kan doen.
In volgende gedaantes zien we de pleaser opduiken:
- Bij stiefouders die hun beste beentje voor zetten of zich zelfs helemaal uitsloven: ongevraagd de lievelingsgerechtjes van de stiefkinderen maken, zich vrijwillig opwerpen om de kinderen te gaan halen en brengen, de steken oprapen die de biologische ouders in de ogen van de stiefouder laat vallen enz.
- Bij de biologische ouder kennen we het voorbeeld van de ouder die vooral leuke dingen wil doen met zijn of haar kinderen, weinig grenzen stelt en iets te vaak trakteert met afhaalpizza.
- Bij de biologische ouder ten aanzien van de andere ouder (ex-partner): bij elke kik van de ex-partner lijkt het wel of de gescheiden ouder ‘springt’ of zich in allerlei bochten wringt. Als de ex foefelt met de rekening, zegt de pleaser in de gescheiden ouder niks.
- De biologische ouder houdt ook wel eens boodschappen achter ten aanzien van de nieuwe partner (stiefouder). Niet alleen wordt info van en over de ex verzwegen of opgesmukt, hetzelfde gebeurt met het gedrag en boodschappen van de kinderen.
“Ik vertelde haar maar niet dat mijn ex weer om een alimentatieverhoging heeft gevraagd, want ik weet dat haar dat boos maakt. Door het te verzwijgen bespaar ik het haar. En bespaar ik mezelf een hele discussie.”
Wat is er mis met je best doen?
Versta me alsjeblieft niet verkeerd: met je best doen, je inzetten en met plezier iets geven aan een ander is niks mis. Maar er is wél iets mis met dit behagen als we niet anders kunnen. Als we niet vrij zijn om het anders te doen en erin gevangen zitten. We kunnen dan niet meer geven om het plezier van het geven of uit liefde, maar om andere redenen. Als dat het geval is, krijgen we met de negatieve kanten van de pleaser te maken.
De andere kant van de medaille
Een pleaser die niet geeft uit vrije wil, maar op automatische piloot functioneert leidt tot een onevenwicht in die persoon of in het gezin.
Even een zijsprongetje naar de pleaser op het werk, om dit duidelijk te maken. Stel dat je geen nee durft zeggen tegen je baas en hem steeds naar de mond praat. Als je ’s avonds thuis komt van je werk ben je gefrustreerd en voer je in je hoofd allerlei boze gesprekken met deze persoon. Je fantaseert dat je hem eens goed op zijn plaats zet. In realiteit echter vinden deze gesprekken nooit plaats: de volgende dag op het werk is de pleaser weer actief en knik je weer ja. Je zucht er misschien wel eens bij of probeert onrechtstreeks een boodschap over te brengen, maar zegt niet rechtuit waar het op staat.
Op een bepaalde dag gebeurt er iets waardoor je emmer overloopt. Dan ontplof je en komt al wat je die hele tijd al frustreerde naar buiten.
Dit is het moment waarop de pleaser in jou plaats maakt voor zijn tegenpool. De schaduwkant van de pleaser is het tegenovergestelde van dat waar de pleaser voor staat: iets anders in ons wil helemaal niet behagen, wil niet altijd het belang van de ander voorop zetten, wil gewoon zijn of haar eigen gedacht uitvoeren.
Zoals het op je werk is, zo is het ook met de pleaser op privévlak.
In wezen is er met dat tegendeel van de pleaser niks mis: het is belangrijk je af te stemmen op wie jij bent en op wat jouw behoeften zijn. Maar als deze kant in ons te lang opzij geschoven wordt omdat de pleaser steeds maar weer het voortouw neemt, dan komt dat deel in ons in de verdrukking. Vergelijk het met een dier dat je te lang opsluit: van zodra je het vrij laat is het helemaal wild en valt het je aan. Zo ook met de schaduwkant van de pleaser die iets te lang het zwijgen is opgelegd.
Dat leidt dan tot ‘overlopende emmers’: uitbarstingen of – als het onmogelijk voelt om dit soort expressies te hebben – tot depressies.
Het probleem
Het probleem is dat de ontploffende schaduwkant van onze pleaser onschuldige slachtoffers maakt: je bent gefrustreerd van je werk, kan het niet oppakken met de collega in kwestie, komt thuis, bent slecht gezind en snauwt je medebewoners af. In het samengesteld gezin: heb je te veel je ex zitten pleasen, dan zou je wel eens uit kunnen vallen tegen je nieuwe partner, om maar eens een voorbeeld te noemen.
Bovendien ben je ook zelf de pineut: want de manier waarop jij je frustratie en ongenoegen uit (door af te snauwen, te ontploffen, geweld te gebruiken) is niet ok en net dat maakt dat je niet gehoord wordt.
Wat je dus te zeggen hebt (je boodschap) is ok, maar de manier waarop is dat niet.
Het spijtige van de zaak is bovendien dat kinderen helemaal niet gediend zijn met pleasende ouders of stiefouders. Ze hebben op een liefdevolle manier grenzen nodig. En uitbarstingen waar ze getuige van zijn komen hen niet ten goede.
De schaduwkant in het nieuw samengesteld gezin
Hoe wordt de schaduwkant van de behager zichtbaar in het stiefgezin? Zie hier enkele voorbeelden:
- De biologische ouder stelt nauwelijks grenzen aan de kinderen. Ze moeten niet opruimen bijvoorbeeld en met afspraken die niet nagekomen worden, gebeurt niets. De stiefouder neemt dit karweitje noodgedwongen over, maar met de nodige verzuchtingen. De biologische ouder verwijt de stiefouder dat hij/zij te veel zucht. De schaduwkant van de pleaser komt bij de stiefouder te liggen: de stiefouder wordt de zwarte piet doorgeschoven en wordt als het ware in de rol van boze stiefouder geplaatst.
- Nog een stapje verder: de biologische ouder beseft dat het niet eerlijk is dat de stiefouder met de vuile karweitjes komt te zitten en besluit het werk zelf te doen: de biologische ouder ruimt zelf de troep op. De stiefouder vindt dit ook geen oplossing (‘wat zielig voor mijn partner’), en neemt alsnog de taken over van de biologische ouder. De stiefouder begint te pleasen.
- Of de stiefouder lijkt vrijwillig allerlei activiteiten met de stiefkinderen op te pakken, merkt dat er niet veel liefde voor terugkomt en verwijt dan wat voor een ondankbare positie deze heeft.
Het gezin komt in een vicieuze cirkel terecht
Zoals deze: hoe meer papa pleast, hoe bozer stiefmama wordt. Hoe bozer stiefmama wordt, hoe meer papa pleast (want zijn arme kindjes worden geconfronteerd met een boze stiefmama en dat verdienen ze toch niet).
Of deze: hoe meer stiefmoeder haar best doet, hoe meer uitgeput ze wordt want er komt niet veel in verhouding voor terug. Hoe meer uitgeput ze wordt, hoe meer de schaduwkant van haar pleaser naar boven komt. Hoe meer de schaduwkant naar boven komt, hoe meer de pleaser in haar zich schuldig gaat voelen. Hoe meer de pleaser zich schuldig voelt, hoe meer ze haar best gaat doen.
Negatieve vicieuze cirkels hollen relaties uit. Wil je uit dit soort cirkels stappen, dan helpt het niet zomaar om je voor te nemen om vanaf nu niet meer te pleasen. Dat zal je niet lukken, want de pleaser is er niet zomaar. Hij/zij heeft een functie.
De sleutel in het doorbreken van het patroon ligt in het bewust worden van de functie van de pleaser, met de gevoelens erachter in contact te komen en anders te gaan handelen.
De functie van de pleaser
Met de functie bedoel ik de drijfveer, de reden waarom iemand het gedrag stelt dat hij stelt. De motieven van een pleaser verschillen per persoon en situatie, maar doorgaans heeft het hiermee te maken:
- als pleasende stiefouder doe je vaak (onbewust) wat je doet om een plek te krijgen in het gezin. De positie van stiefouder is immers een onzekere: je bent er als laatste bijgekomen, voelt je soms als een buitenstaander en voelt op kilometers afstand dat de partner en de kinderen een band hebben die de stiefouder niet heeft met de partner of diens kinderen. Als kwetsbare stiefouder stel je veel in het werk om een plek te krijgen, om ook geliefd te worden.
Door te doen wat je niet gevraagd wordt, zet je de ander in schuld en verwerf je dus een zekere mate van controle over de situatie.
- bij het ontmaskeren van de ouder die zijn of haar kinderen behaagt stuiten we ook op kwetsbaar gebied. Niet alleen maken kinderen je als ouder kwetsbaar, het doormaken van de scheiding doet daar dikwijls een schepje bovenop: verteerd worden door schuldgevoel en het gevoel je kinderen tekort gedaan te hebben, schrik hebben dat je kinderen voor de andere ouder kiezen of je niet leuk vinden, je kinderen zo hard missen dat je hart lijkt dood te bloeden enz. De pleaser treedt in actie om deze afschuwelijke gevoelens iet of wat te compenseren.
Bij het behagen van de ex speelt soms dit:
“ik heb geleerd dat hoe minder ik tegenwerk, hoe minder gedoe er ontstaat en hoe sneller hij/zij me met rust laat.”
“Ik weet dat het niet goed gaat met mijn ex, dat hij/zij het emotioneel of financieel moeilijk heeft en als ik voor hem/haar zorg komt dat ook onze kinderen ten goede. Ik kom mijn ex dus tegemoet voor mijn kinderen.”
- Andere motieven hebben niets met het nieuw samengestelde gezin te maken, maar met boodschappen die we eerder in ons leven hebben opgepikt of besluiten die we vroeger al genomen hebben.
“Ik heb als kind niet mogen huilen of ik werd niet getroost als ik huilde. Hierdoor kan ik het niet verdragen dat mijn eigen kinderen huilen of frustraties hebben. Dat raakt aan mijn eigen verdriet en dit moet zo snel mogelijk stoppen. Ik werd zelf met speelgoed en ijsjes gesust als ik ontevreden was.”
Waar het op neer komt is dat de pleaser functioneert als beschermingslaagje voor een kwetsure of kwetsbare behoefte die door het nieuwe gezin, door de scheiding of door eerdere ervaringen ontstaan is.
Het is belangrijk heel omzichtig met deze kwetsbaarheden om te gaan en om kwetsures te verzorgen. Anders blijf je in die negatieve patronen ronddolen en komt je relatie op den duur in de problemen.
De negatieve cirkel kan doorbroken worden door oog te hebben voor de behoefte of de kwetsbaarheid die achter het gedrag van het pleasen ligt én andere strategieën te gebruiken. Het gaat er niet om dat we die pleaser brutaal aan de kant zetten, maar dat we zien wat hij ons komt brengen en op een andere manier zijn taak over nemen. In mijn begeleidingen van partners in een samengesteld gezin is dit het grootste deel van het werk.
Het plezier van het geven
Wie geleerd heeft om bewuster met de pleaser om te gaan en wie op een authentieke manier kan geven, kan daar ook echt plezier uit halen. Het komt het hele gezin ten goede. Dit zijn zo van die momenten waarop een nieuw samengesteld gezin de gezinsleden doet delen in de rijkdom van elkaar.
Ik wens het jullie van harte toe!
Cindy Schepers
