De beroemdste echtscheidingslieden in de geschiedenis is het kijvende stel Jan en Katrijn Klaassen. Zij waren vanaf 1705 dan wel niet voor de wet gescheiden maar wel van tafel en bed.
Katrijn was een kwaadaardig serpent die in dronkenschap haar man mishandelde. Jan een naïeve goedzak die het gedrag van zijn vrouw te lang had verdragen. Uiteindelijk bleek voor Jan de maat vol. Echtpaar Klaassen wordt sinds mensenheugenis met hun ruzies en matpartijen met deegroller (!) als poppenkastvermaak aan kinderen getoond.
Tot begin jaren ‘70 was het geen gebruik om echtscheiding aan te vragen.De eerste poging tot een wettelijke scheiding in Nederland dateert overigens uit 1794. Later bleek dit nogal een vergissing waarna we er decennia lang niet meer (een enkele uitzondering daar gelaten) op terug zouden komen. Liever lijden dan scheiden.
De in 1971 gemoderniseerde echtscheidingswet van Minister Polak zorgde echter binnen enkele jaren voor een verdubbeling aan echtscheidingen. Hoe dat zo ineens? Scheiden werd ‘gemakkelijker’ dan voordien. En, de man werd verplicht om de vrouw te alimenteren. Sindsdien vertoont de echtscheidingscurve een stijgende lijn.
Maar wat zien we vandaag?
Wat maakt dat het echtscheidingscijfer alsmaar stijgt?
En waarom worden deze ontbindingen steeds grimmiger?
We kunnen vaststellen dat de sociaal maatschappelijke context is veranderd.
De invloed van de kerk (om bij mekaar te blijven) is weggevallen.
Wilde men vroeger scheiden omdat men ongelukkig was; tegenwoordig wordt er gescheiden omdat men nóg gelukkiger wil worden.
Daarnaast dicteert onze moderne cultuur dat papa ook moederlijk gedrag moet laten zien – en andersom. Het verzorgen van de kinderen is officieus een gedeelde taak net als het streven naar een eigen carrière.
De man die op zondag het vlees snijdt is verleden tijd. Het zou de vrouw kunnen zijn.
Ook het proces van scheiden staat onder invloed van deze veranderingen.
Immers: vroeger gingen de kinderen automatisch naar mama (de aangewezen hoofdverzorger) en was er een weekendregeling met papa.
Inmiddels zijn mama en papa allebei kapitein op het schip en dat is lastig navigeren tijdens en na een scheiding.
Daarnaast zien we dat de vrouw steeds onafhankelijker wordt van de man of althans dat luidkeels ambieert. Zolang de partneralimentatie bestaat lijkt dit een schijnonafhankelijkheid. Die er intussen wel voor zorgt dat de vrouw sneller geneigd is de stekker uit het huwelijk te trekken
Kortom: nieuwe cultuur en nieuwe motieven?
Niet helemaal….
In de praktijk blijkt namelijk dat “nature” nog altijd “culture” domineert.
En “nature”, dat zijn onze evolutionaire oerinstincten.
Tijdens de echtscheiding blijken die oude instincten ineens springlevend.
Want simpel gezegd gaat een scheiding maar om twee kwesties: de kinderen en het geld.
Ons reptielenbrein dicteert dat vader de troef van het geld in handen heeft (de autoriteit) en moeder de troef van de kinderen (de macht).
Die botsing tussen moderne cultuur en oude genen maakt dat echtscheidingen zo moeizaam verlopen. Zelfs wanneer een scheiding soepel verloopt is het deze “reptielenstrijd” die vroeg of laat bezit neemt van beide partijen.
En hen blijft achtervolgen tot in lengte van jaren.
Stelling
We zitten – en blijven zitten – in een evolutionaire spagaat.
De ideale cocktail voor de perfecte oorlog, in de volksmond ook wel vechtscheiding genoemd. Een scheidingsmodel dat vaker voorkomt dan we wensen.
Conclusie
De mens met zijn en haar motieven zit complexer in elkaar dan we denken.
Zeker nu we van God los zijn en Venus op Mars gaat lijken.
Om vanuit deze complexiteit een echtscheiding vreedzamer te laten verlopen zullen we rekening moeten houden met zowel de culturele veranderingen als met onze zeer oude dierlijke genen.
We moeten ze herkennen, begrijpen en als het kan zelfs omarmen. Dan zien we de deegroller van grote afstand aankomen en daar ligt al winst.
